Tytułowy gatunek literacki to specyficzna forma powieści – to taki gatunek literacki, w którym fabułę przedstawia się głównie za pomocą listów, zapisków z korespondencji czy dzienników. Szczególnie popularna w XVIII i XIX wieku, a jej charakter sprawiał, że mogliśmy podejrzeć emocje bohaterów z absolutnie nieznanej perspektywy. Sprawdź, czym się charakteryzuje!
Forma narracji w takim gatunku jest z reguły pierwszoosobowa, a świat przedstawiany jest z perspektywy osoby piszącej listy czy dzienniki. Nie ma narratora wszechwiedzącego, jest jedynie subiektywny obraz sytuacji z punktu widzenia bohatera.
Czytelnik poznaje bohaterów poprzez ich intymne, głębokie myśli – forma listów czy pamiętników ma za zadanie pokazać, że wydarzenia relacjonowane są z najgłębszych poziomów emocjonalnych postaci; nie są zniekształcone opinią narratora czy faktami.
Inną opcją jest przyjęcie konwencji zestawiania kilku relacji za pomocą połączenia listów czy dzienników wielu osób naraz. To ciekawa forma literacka, która może stać się polemiką albo w żartobliwy sposób pokazać różnice w odbiorze tej samej sytuacji przez różnych bohaterów.
Wskazuje się również wady takiego gatunku, między innymi takie, że forma listów nieco ogranicza możliwość konstrukcji świata przedstawionego. Brak wszechwiedzącego narratora oznacza bowiem, że widzimy tylko to, co dostrzegł nasz bohater, a niektóre niuanse nie są zdatne do opowiedzenia w pierwszej osobie.
Faktem jest jednak, że możliwość zajrzenia w czyjąś duszę poprzez jej prywatne zapiski sprawia, że powieść epistolarna jest gatunkiem bardzo ciekawym i chętnie wykorzystywanym przez wielu znanych twórców w Polsce i na świecie.
Cierpienia młodego Wertera autorstwa Joanna Wolfganga Goethego to jedno z najsłynniejszych na świecie dzieł epistolarnych. Bohater za pomocą listów opisuje szczegółowo swoje refleksje na życiowe tematy i relacjonuje nieszczęśliwą miłość, której doświadczył.
Niebezpieczne związki Pierre’a Choderlosa de Laclosa to inny znany przykład epistolarnej powieści opowiadającej tym razem o zawiłych intrygach w gronie arystokracji. Z kolei Listy perskie Monteskiusza to satyra i powieść epistolarna zrealizowana w humorystyczny sposób – jest krytyką francuskiego społeczeństwa stworzoną w groteskowy sposób.
Wśród polskich dzieł z gatunku literatury epistolarnej można wymienić np. Listy z podróży do Ameryki Henryka Sienkiewicza czy Pamiętnik starego subiekta Bolesława Prusa. Zbiory te łączą emocjonalny stosunek do opisywanych faktów i reporterskie zacięcie, które wprowadza charakter nieco dokumentalny.
Powieść epistolarna jest więcej formą, która ma wady i ograniczenia, jest jednak ciekawa i współcześnie nie wykorzystuje się jej tak często, jak klasycznej narracji fabularnej z autorem wszechwiedzącym. Warto jednak poznać książki również z takiego gatunku, by móc samodzielnie wyrobić sobie opinię co do takiego przedstawiania świata.
